Pennsylvania Üniversitesi Perelman Tıp Fakültesi’ndeki araştırmacılar, hava kirliliğinin beyindeki toksik proteinlerin birikimini hızlandırabileceğini ve bunun da bilişsel gerilemeyi hızlandırabileceğini buldu.
JAMA Neurology dergisinde yayımlanan çalışmada ince partikül yani kirletici olarak bilinen PM2.5 oranının demansta ve Alzheimer’da görülen beyin değişiklikleri ve semptomların şiddeti ile nasıl bağlantılı olduğunu araştırıldı.
Penn Medicine Beyin Bankası’nda 1999’dan 2022’ye kadar vefat eden 602 kişinin beyinleri incelendi. Katılımcılar arasında yaygın demans ve hareket bozuklukları olanların yanı sıra demansı olmayan yaşlı yetişkinler de yer aldı.
Araştırmacılar, her bir kişinin ölümden önceki yıl veya son demans değerlendirmesinden önceki yıl ne kadar hava kirliliğine maruz kaldığını ev adreslerine dayanarak tahmin ettiler.
Daha fazla kirliliğe maruz kalan kişilerin beyinlerinde Alzheimer benzeri değişikliklerin daha ileri düzeyde olduğu görüldü. PM 2.5’taki her artışın, Alzheimer’ın daha şiddetli olma ihtimalini %19 oranında artırdığı belirlendi.
Çalışmada ayrıca, ölmeden önce demans değerlendirmesi yapılan 287 kişiden oluşan daha küçük bir grup da ele alındı. Bu grup için PM2.5’e daha fazla maruz kalmanın, hafıza kaybı, yargılama bozukluğu, kişisel bakım ve konuşmada zorluk gibi bilişsel ve işlevsel gerilemenin kötüleşmesiyle bağlantılı olduğu görüldü. Araştırmacılara göre, hava kirliliği ile demans şiddeti arasındaki bağlantının yaklaşık %63’ü Alzheimer ile ilişkili beyin değişiklikleriyle açıklanabilir.
İŞTE DÜNYANIN EN KİRLİ ÜLKELERİ VE ŞEHİRLERİ
Hava kirliliğinin hayatı bu kadar ciddi şekilde tehdit ettiği günümüzde, IQAir tarafından her yıl dünyada havası en kirli ülkeler ve şehirler listesi açıklanıyor.
Henüz 2025 raporu yayınlanmadı ancak 2024 Dünya Hava Kalitesi raporuna göre geçtiğimiz yıl en kirli havaya sahip ülkeler sırasıyla şöyle açıklandı: Çad, Bangladeş, Pakistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Hindistan, Tacikistan, Nepal, Uganda, Ruanda, Burundi, Nijerya, Mısır, Irak, Gana, Endonezya.
Aynı rapora göre havası en kirli 20 şehir ise şunlar: Byrnihat- Hindistan, Delhi- Hindistan, Karağandı- Kazakistan, Mullanpur- Hindistan, Lahor- Pakistan, Faridabad- Hindistan, N’Djamena- Çad, Loni- Hindistan, Yeni Delhi- Hindistan, Multan- Pakistan, Peşaver- Pakistan, Sialkot- Pakistan, Gurgaon- Hindistan, Ganganagar- Hindistan, Hotan- Çin, Greater Noida- Hindistan, Bhiwadi- Hindistan, Muzaffarnagar- Hindistan, Hanumangarh- Hindistan, Noida- Hindistan.
TÜRKİYE’DE HAVASI TEMİZ İL YOK! İŞTE EN KİRLİ ŞEHİRLER
Greenpeace Türkiye İklim ve Enerji Kampanya Sorumlusu Emel Türker Alpay, “Türkiye’de havası en kirli şehirleri anlattı, “Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) geçtiğimiz hafta Türkiye’nin temiz hava karnesini ortaya koyduğu Kara Rapor 2025’i yayınladı. Genel hava kirliliği verilerine göre en yüksek kirliliğe sahip iller: Iğdır, Erzincan, Kütahya. Fakat Türkiye’de hava kirliliği halen düzenli ve yeterli olarak ölçülmüyor” dedi ve ekledi:
“Son rapora göre Türkiye’de Dünya Sağlık Örgütü standartlarına göre havası temiz bir il yok!”
PEKİ YA İSTANBUL…
İstanbul’da havası en temiz ve en kirli ilçeleri sorduğumuz Alpay, şu bilgileri verdi:
— 2023-24 verilerine göre Kartal, Esenyurt, Mecidiyeköy ve Yenibosna kirliliğin en yüksek olduğu ilçeler.
— Yine aynı verilere göre kirliliğin en düşük ölçüldüğü iller Büyükada, Şile, Kumköy ve Sarıyer.
— THHP raporuna göre Sultangazi bölgesinde de Cebeci taş ocakları nedeniyle ilçe halkı yılın 263 günü kirli hava soludu.
TÜRKİYE’DE HAVA KİRLİLİĞİ İLE İLİŞKİLENDİRİLEN ÖLÜM ORANLARI
“Kara Rapor’da yapılan hesaplamalara göre Türkiye’de 2023 ve 2024’te, ince partikül madde PM2.5 kirliliği nedeniyle sırasıyla 63 bin 851 ve 62 bin 644 erken ölüm meydana geldi” diyen Emel Türker Alpay ekledi:
“Eğer PM2.5 düzeyi Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği yıllık ortalama 5 µg/m³ seviyesine indirilebilseydi yılda 60 binin üzerinde ölümü önlenebilirdi. 2024’te hava kirliliğine bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu il Osmaniye (yüzde 33,8) olurken, toplam ölümlerin sayısal olarak en fazla görüldüğü iller İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara oldu.”
Türkiye’de KOAH’a bağlı ölümlerin yüzde 41,3’ü, kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin yüzde 27,7’si, inme kaynaklı ölümlerin yüzde 27,4’ü, akciğer kanserine bağlı ölümlerin yüzde 18,6’sı hava kirliliğinden kaynaklanıyor; demans olma riski ise yüzde 8 artıyor.
Temiz Hava Hakkı Platformu
En Son Tv sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
