Türkiye yaz orman yangınlarıyla mücadele ediyor, yerel halk kritik rol oynuyor

Bu yaz, Türkiye’nin her açıdan orman yangınlarıyla başa çıkmaya çalıştığı görülüyor. 24-26 Haziran tarihleri arasında yalnızca İzmir’de meydana gelen sekiz büyük yangın sonucunda on binlerce hektarlık alan yok oldu. Karabük’ten Hatay’a, Mersin’den Bursa’ya kadar birçok şehirde alevler, sadece ormanları değil, aynı zamanda yaşam alanlarını da tehlikeye attı. Yetkili ekiplerin hem havadan hem de karadan müdahaleleri ile birlikte, alevlere karşı hızlı bir şekilde direnenlerin başında bu bölgenin yerel halkı yer aldı. Bazıları su taşırken, diğerleri bahçe hortumları ile mücadele etmeye çalıştı. İtfaiye hortumunu taşımakla kalmayıp, itfaiyecilere içme suyu ulaştıranlar da onlardı.

İzmir’deki büyük yangınlarda da ilk müdahale, halk tarafından belediyenin mahallelere dağıttığı su tankerleri sayesinde yapıldı. Bu ilk adım, yetkili ekiplerin zaman kazanmasını sağladı ve ciddi can ve mal kayıplarının önüne geçti.

Peki, bu köylerde bu hazırlıklar nasıl gerçekleştirildi? Bazı mahalleler, kendi alevlerini nasıl söndürdü? Cevap, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 2021’de başlattığı, Türkiye’deki ilk ve örnek proje olan ‘Yangına Dirençli Köyler’ projesinde gizli. Proje sorumlusunun Şerife Güzel olduğunu belirtiyor, kendisi İzmir İtfaiyesi Kırsal Alanlar ve Orman Köyleri Yangın Müdahale Şube Müdürü. Onun ifadesiyle, “Sönmeyen yangın yoktur. Önemli olan, nasıl önlem alacağımızdır.”

Pazartesi gününde, yeni tankerlerin teslimi ve eğitimleri için Urla’daydım. Dört mahallenin kadın muhtarları ve daha önce köyünde başlayan bir yangına tankerle müdahale eden Özlem Özcan ile görüştüm. Hepsinin ortak hedefi ise vatan topraklarını korumak…

Foto: OZAN TAN / Özlem Özcan, babası ile birlikte ormanda çıkan yangını söndürmek amacıyla tankerle su taşıdı.

‘ZAVALLI HAYVANLARIN VE YÜZYILLIK ZEYTİN AĞAÇLARININ YANIP KÜL OLMASINA KALBİM DAYANMIYOR’

Özlem Özcan

Tire, Hisarlık Köyü

18 yaşındayım. Bu yaz lise eğitimimi tamamladım ve şu anda üniversite sınavı tercihlerimi yapıyorum. Hedefim itfaiyecilik okumak. Daha önce veterinerlik düşünmüştüm, çünkü köyümüzde hayvanlarımız var ve onlara yardım edebileceğim hayalini kuruyordum. Ancak bir yangın meydana geldi ve her şey değişti…
O gün karşı dağda yangın çıktı. Çok hızlı bir şekilde yayılıyordu ama o sırada bölgede hava müdahalesi yoktu. Babamla birlikte “Ne yapabiliriz?” diye düşündük. Bizim köyümüze dağıtılan tankerlerden biri bizimdiydi. Babam köyün azasıydı, muhtarla iletişim kurup yangın bölgesine gitmeye karar verdi. Ben de onunla birlikte gitmek istedim.
Yangın bölgesi, anlatılmaz derecede bir kaostu. Alevler, dumanlar, hayvanların çığlıkları… İnsanlar panik içinde koşuyordu. Yangının olduğu yerde evler ve hayvan çiftlikleri mevcuttu. Babam tankerle bölgeye girmeden önce beni yanında istemiyordu, tabii ki tehlikeli bir durumdu. Ama ben bekleyemedim. İtfaiye aracı geldiğinde, önce köylülerle birlikte hortumu taşımaya başladık. Daha sonra traktörü alıp tankerle su taşımaya koyuldum. Tankerin su basabilmesi için traktörden sürekli gaz vermek gerekiyordu. Bu işleri çocukluğumdan beri bilmem sayesinde rahatlıkla yardımcı oldum.
O yangın günlerce sürdü. Biraz söner gibi oluyor, bir daha alevleniyordu. Yakındaki bir su kaynağından enerji alarak tankerle su taşımaya devam ettik. O gün çok sayıda alanda başka yangınlar vardı ve ekipler bölgeye ikili olarak dağıldı. Eğer halkın ilk müdahalesi olmasaydı, bugün her şey farklı olabilirdi.
Bu yaşananların ardından düşüncelerim tamamen değişti. İtfaiyecilik bana ‘Gel’ dedi. Artık köyün gönüllülerindenim, birçok eğitim aldım, kıyafetlerimi giymeye başladığımdan beri bu işe ait hissetmeye başladım.
Toprak sevgisi, memleketini koruma duygusu, alevler içinde kalan hayvanların çaresizliği… Bunlar beni çok etkiledi. Zavallı hayvanların hiçbir suçu yokken yanıp kül olmalarına, yüzyıllık zeytin ağaçlarının yok olmasına kalbim dayanmıyor.
Yerel basın fotoğraflarımı çekti, ardından sosyal medyada paylaşılmaya başlandı. İnsanlar “Nene Hatun’un torunu”, “Yörük kızı”, “Babasının kızı” gibi yorumlar yaptılar. Elbette bu benim hoşuma gitti. Babam da benimle gurur duydu. Elbette riskli bir meslek. Özellikle son dönemlerde yaşanan acı olaylardan sonra ailem endişeleniyor. Ama ben kararımı verdim. İtfaiyeci olmak istiyorum.

Mahallenin muhtarları iş başında

Farklı mahallelerin kadın muhtarları yangınlara hazırlıklı olmak adına çeşitli kurumlardan afet müdahale eğitim programları alıyor. Mahalle sakinleriyle birebir görüşerek afet planı hazırlıyor, gerektiğinde traktör kullanıyor, bölgeye tankerle su taşıyorlar. Bunlardan biri Zeytinler Mahallesi Muhtarı Yeliz Kaya. 20 gün önce, Ildır’dan başlayıp Zeytineli’nden denize ulaşan yangına, mahallelerindeki gönüllülerle birlikte müdahale etti. Yangın sürecinde tankerlere tenekelerle mazot taşıdı. Güvendik Mahallesi Muhtarı Aslı Balıkçıoğlu (en solda), Zeytinler Mahallesi Muhtarı Yeliz Kaya, Torosan Mahallesi Muhtarı Aslı Evin ve Denizli Mahallesi Muhtarı Emre Erdoğan (saat yönünde).

‘AFET MÜDAHALE PLANI HAZIRLADIM’

Aslı Evin

Torasan Mahallesi Muhtarı

Geçen gün mahallmemizde bir yangın meydana geldi. İlk alevleri yan mahalledeki muhtar fark etti. “Oradan duman çıkıyor, bir bak” dedi. Hemen koştum. Normalde köyümüzde ot yakılması ve açık alev yakılmasına izin vermiyoruz. Ancak bir gittiğimde her yer alev almıştı. Yangın hızla 300 metre kadar ilerlemişti ve etrafındaki evler yanmaya başlıyordu. Neyse ki insanlar evlerinden çıkmayı başarmıştı.
Hemen mahalleliye seslendim: “Herkes evinin çevresini sulasın, bu yangının yaklaşmaması için soğutmaya başlayın, otları ıslatın.” Yan mahalleyle yakın temasta olduğumuz için ortak bir tankerimiz vardı, onlar hemen tankeri getirip yangına müdahale ettiler. Ardından itfaiye ekipleri geldi.
Vatandaşları yangın bölgesinden uzaklaştırmaya çalıştım. Duman çok yoğun ve zehirliydi. Halkımız merakla durumu izliyor, bazen korkup çığlık atanlar oluyordu. Bunları yönlendirmek görevimizdi. Geçen yıl itfaiyeden eğitim almıştık. Torbalı’da tanker eğitimi almıştık ve sertifika edinmiştik. Artık daha bilinçliyim ve hazırlıklıyım.
Mahallemizde inşaat firmaları da mevcut. “Bir afet halinde bana kepçe, traktör, kamyon verebilir misiniz?” dedim. Hepsi olumlu yanıt verdi. Şu an bir afet planı hazırlıyorum. Firmaların ve kişilerin iletişim numaralarını içeren bir kriz iletişim listesi oluşturuyorum. Beş farklı sitenin yöneticileriyle de görüştüm. Yangın söndürme tüpleri var mı, hidrantlar çalışıyor mu, kovalar hazır mı, çevredeki kuru otlar temizlendi mi? Eksiklikleri tespit edip tamamlıyoruz. Böylece bir yangın çıktığında nerede hidrant var, kim nasıl müdahale edebilir hızlıca plan yapabiliyorum. Yakında itfaiye ekiplerimiz tüm mahalleliye eğitim verecek.
Mahallem ormanlık bir alanda bulunuyor. Sadece 11 ev mevcut ama çevresi oldukça tehlikeli. Geçen yıl da bir yangın yaşadık. O zaman da hemen vatandaşlara “Acilen suları hazırlayın, soğutmaya başlayın” dedim. Kaçış yollarını gösterdim. Bu tür yönlendirmeler insanların panik yerine sakin kalmasına yardımcı oluyor. Yangın sonrasında mahalle sakinleri gelip “Muhtarım hep yanımızdaydınız, bize yardımcı oldunuz” dediklerinde bu bana yetiyor…

‘KÖYDEKİ ÖĞRETMENDEN İMAMA HERKESE EĞİTİM VERİYORUZ’

Şerife Güzel

İtfaiye Orman Köyleri ve Kırsal Alan Yangınları Müdahale Şube Müdürü

2021 yılında kuruldu. Türkiye’de bu müdürlük bir ilk. Şimdi diğer iller de bu projeyi uygulamaya başladı ve elimizdeki her türlü veriyi onlarla paylaşıyoruz. Amaç, kırsalda farkındalık, önleme ve ilk müdahale zincirini güçlendirmektir.
İzmir’in 30 ilçesi ve 1.296 mahallesi bulunuyor, bunlardan 600’ü kırsal mahalle. 2025 yılına kadar bu 600 mahalleye yangın tankeri dağıtmayı hedefliyoruz. Şu anda 596 tanker aktif olarak kullanımdadır. Örneğin, Menderes yangınında, itfaiye araçlarından önce bu tankerler müdahale etti ve yangının yönünü değiştirdi. Yoksa şu anda hayat kayıplarından bahsettiğimiz bambaşka bir tabloyu konuşuyor olabilirdik.
Yalnızca tanker dağıtımında bulunmuyoruz. Araçlar muhtarlara teslim edildiğinde, her mahallede 2 gönüllü seçildi. Şu anda 1.700’den fazla gönüllümüz bulunuyor. Gönüllülere yangına yaklaşma kıyafetleri ve kullanım eğitimleri verildi. Riskli köylerde ‘Yangına Dirençli Köyler’ projesini başlattık. Bu projede köydeki öğretmenden imama, kahveciye kadar herkesin bir afet zamanı itfaiye ve jandarma gelene kadar nasıl aksiyon alması gerektiğini öğretiyoruz.
Son bir ayda Çeşme, Seferihisar, Ödemiş ve Kısıkköy gibi yerlerde ard arda yangınlar çıktı. Geçen yılın Haziran ayında 20 olan orman yangınları sayısı, bu yıl aynı dönemde 80’e yaklaşmış durumda. Bunun %90’ı ise insan kaynaklı. Bu nedenle asıl görevimiz, yangın öncesinde halkı bilinçlendirmektir. Sönmeyen yangın yoktur, mesele yangınları nasıl önleyeceğimizdir.