Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, nükleer füzyon enerjisinin ölçeklenebilir hale gelmesinin önündeki en büyük engellerden birini aşmış olabilir. Yeni bir yöntemle, plazmanın reaktör içindeki hareketlerini tahmin etmeyi başardılar. Bu gelişme, temiz, güvenli ve sınırsız enerji hayaline bir adım daha yaklaşmamızı sağlıyor.
Detaylar haberimizde…
Güneşin Gücünü Dünya’ya Taşımak
Bilim insanları onlarca yıldır, yıldızların enerjisini Dünya’ya taşımayı hedefliyor: nükleer füzyon. Bu süreç, iki hafif atom çekirdeğinin birleşerek enerji açığa çıkarması prensibine dayanıyor. Eğer bu teknoloji güvenli ve verimli biçimde kullanılabilirse, insanlık temiz, güvenli ve neredeyse sınırsız bir enerji kaynağına sahip olabilecek.
Bu hedefe ulaşmak için geliştirilen en umut verici araçlardan biri tokamak adı verilen halka biçimindeki füzyon reaktörleri. Güçlü manyetik alanlar yardımıyla, reaktörün içindeki son derece sıcak plazmayı (iyonize gaz) hapseden bu sistem, Güneş’in çekirdeğindeki koşulları taklit etmeye çalışıyor. Ancak bu süreç, hem teknik hem de güvenlik açısından büyük zorluklar barındırıyor.
Plazmanın Davranışını Tahmin Etmek Artık Mümkün
MIT’de yürütülen yeni araştırma, bu zorluklardan birini çözmekte önemli bir ilerleme kaydetti. Ekip, fizik temelli bir modelle yapay zekâyı (makine öğrenimini) birleştirerek, tokamak içindeki plazmanın nasıl davranacağını önceden tahmin etmeyi başardı.
Araştırmanın başyazarı MIT yüksek lisans öğrencisi Allen Wang, MIT News’e yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Füzyonun işe yarar bir enerji kaynağı olması için güvenilir olması gerekiyor. Bunun için de plazmalarımızı nasıl yöneteceğimizi çok iyi öğrenmemiz lazım.”
Bu çalışma, Nature Communications dergisinde yayımlandı ve füzyon araştırmalarında yapay zekâ destekli modellemenin geleceği açısından bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
100 Milyon Derece Sıcaklıkta Tehlikeli Bir Denge
Tokamak reaktörleri çalışırken, içindeki plazma yaklaşık 100 milyon santigrat dereceye kadar ısınabiliyor — bu da Güneş’in çekirdeğinden bile daha sıcak. Plazma saniyede 100 kilometre hızla hareket ediyor.
Bu kadar yüksek enerjiyle çalışan bir sistemi durdurmak kolay değil. Reaktör devre dışı bırakılmak istendiğinde plazma akımı yavaş yavaş “sönümlendirilir”. Ancak bu süreçte yapılacak en ufak hata, reaktörün iç duvarlarında ısıl hasarlara neden olabiliyor. Wang durumu şöyle açıklıyor:
“Kontrolsüz plazma sonlanmaları, reaktörün iç duvarlarını yakabilecek yoğun ısı akışları oluşturabiliyor. Bu yüzden süreci dengelemek çok hassas bir iş.”
Füzyon deneyleri oldukça maliyetli olduğundan, reaktörler yılda yalnızca birkaç kez çalıştırılabiliyor. Bu da araştırmacıların deneme-yanılma yapmasını zorlaştırıyor.
Fizik ve Yapay Zekâ El Ele
MIT ekibi, bu kısıtlamayı aşmak için son derece zekice bir yöntem buldu: fizik yasalarını yapay zekâ modeliyle birleştirmek. Ekip, İsviçre’deki deneysel füzyon cihazı TCV (Tokamak à Configuration Variable) verilerini kullanarak modelini eğitti.
Model, plazmanın başlangıç sıcaklığı, enerji düzeyi ve deney süresince yaşanan değişimleri analiz etti. Ardından bir algoritma yardımıyla, reaktörün çalışma sürecinde plazmanın nasıl evrileceğine dair “yörüngeler” (trajectories) oluşturdu. Bu yörüngeler, operatörlere reaktörü güvenli biçimde nasıl “yavaşlatabileceklerine” dair rehberlik sağladı.
Sonuçlar oldukça etkileyiciydi. Wang, modelin rehberliğinde yapılan denemelerin güvenliği ve doğruluğu artırdığını belirtiyor:
“Bunu defalarca denedik ve her seferinde daha iyi sonuçlar elde ettik. Artık istatistiksel olarak sistemin daha güvenli hale geldiğinden emin olduk.”
Uzun Bir Yolculuğun Başlangıcı
Araştırmacılar bu başarıyı, füzyon enerjisine giden yolda sadece bir başlangıç olarak görüyor. Wang, “Yapmaya çalıştığımız şey, füzyonu rutin olarak kullanılabilir hale getirmek. Burada yaptığımız, hâlâ uzun bir yolculuğun başlangıcı ama önemli bir ilerleme kaydettik,” diyor.
Bu gelişme, yalnızca füzyon enerjisine değil, yapay zekânın karmaşık fiziksel sistemlerdeki rolüne dair de umut veriyor. Eğer bu tür modeller daha da geliştirilirse, gelecekte enerji üretiminden iklim modellemeye kadar birçok alanda çığır açabilir.
Toplum İçin Neden Önemli?
Bu haber, yalnızca bilim dünyası için değil, insanlık için de heyecan verici. Çünkü füzyon enerjisi, fosil yakıtlara bağımlılığı sona erdirme potansiyeline sahip. Karbon salınımı yapmayan, çevreye zarar vermeyen ve yakıtı (hidrojen izotopları) doğada bolca bulunan bu enerji türü, geleceğin temiz enerji devrimi olarak görülüyor.
MIT’nin bu çalışması, belki de bir gün evlerimizi ve şehirlerimizi Güneş’in enerjisiyle çalışan reaktörlerden beslemenin önünü açabilir.
Derleyen: Eda Azap Öztemel
En Son Tv sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
